Το τζιχάντ (στην Αραβική, «αγώνας, πάλη», «μάχη») είναι θρησκευτικό καθήκον το οποίο επιβάλλει στους μουσουλμάνους τον πόλεμο για τη διάδοση του Ισλάμ. Η λέξη με την πάροδο του χρόνου κατέληξε να σημαίνει οποιαδήποτε σύγκρουση η οποία προκαλείται για λόγους αρχής ή πίστης, και συχνά μεταφράζεται ως «ιερός πόλεμος». Το Ισλάμ διακρίνει τέσσερις τρόπους με τους οποίους ο πιστός μπορεί να επιτελέσει το καθήκον του τζιχάντ: με την καρδιά, με τη γλώσσα, με το χέρι ή με το σπαθί. Ο πρώτος τρόπος σημαίνει ότι ο πιστός πρέπει να εξαγνίσει την καρδιά του αντιπαλεύοντας τον διάβολο και υπερνικώντας τις προτροπές του να πράξει το κακό. Η διάδοση του Ισλάμ με τη γλώσσα ή με το χέρι επιτελείται κυρίως υποστηρίζοντας το ορθό και δίκαιο και διορθώνοντας το σφάλμα και το άδικο. Ο τέταρτος τρόπος για να εκπληρώσει κανείς αυτό το καθήκον είναι να εξαπολύσει πραγματικό πόλεμο εναντίον των απίστων και των εχθρών της ισλαμικής πίστης. Ειδική μεταχείριση επιφυλάσσεται για όσους ομολογούν πίστη σε μια θεία αποκάλυψη -ιδιαίτερα για τους χριστιανούς και τους Εβραίους- οι οποίοι έχουν την επιλογή είτε να ασπασθούν το Ισλάμ ή να υποταχθούν στην ισλαμική κυριαρχία και να καταβάλλουν κεφαλικό και έγγειο φόρο. Αν απορριφθούν και οι δύο αυτές επιλογές, τότε κηρύσσεται τζιχάντ. Το σύγχρονο Ισλάμ προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στον αγώνα του πιστού με τον ίδιο τον εαυτό του και δικαιώνει τον πόλεμο εναντίον άλλων εθνών μόνον ως μέσο άμυνας, όταν η πίστη διατρέχει κίνδυνο. Σε ολόκληρη την ιστορία του Ισλάμ, οι πόλεμοι εναντίον μη μουσουλμάνων, ακόμη και αν είχαν πολιτική χροιά, ονομάζονταν τζιχάντ, ώστε να εκφράζεται ο θρησκευτικός τους τόνος. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα κατά τον 18ο και 19ο αιώνα στην Ισλαμική Αφρική νότια της Σαχάρας, όπου θεωρούσαν τις θρησκευτικοπολιτικές κατακτήσεις ως τζιχάντ.
Παρ’ όλα αυτά: Ποιος απελευθερωτικός πόλεμος επικαλέστηκε περισσότερο τον σοσιαλισμό (μη μαρξιστικό) και την επανάσταση από εκείνον της Αλγερίας; (1958-1962). Ενώ ο Αραβικός Σύνδεσμος ήλθε αντιμέτωπος με τα Ηνωμένα Έθνη, οι μαχητές του FLN (Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης), οι εκπρόσωποι της GPRA (Προσωρινής Κυβέρνησης της Αλγερινής Δημοκρατίας), υπερασπίζονταν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, το δικαίωμα των λαών να αποφασίζουν οι ίδιοι για την τύχη τους, τον αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού και, για να μην στρέψουν εναντίον τους τη γαλλική και την παγκόσμια κοινή γνώμη, απέφευγαν να απευθύνουν εκκλήσεις σε αγώνα, σε τζιχάντ, στη μουσουλμανική κοινότητα που υφίστατο επιθέσεις. Όμως, η εφημερίδα του FLN ονομαζόταν «Ελ Μουτζαχίντ», οι μαχητές στην πρώτη γραμμή των «κατίμπα» (ταγμάτων) ήταν «μουτζαχιντίν» (μαχητές του τζιχάντ) και οι νεκροί «σουχάντα» μάρτυρες ταγμένοι να γίνουν δεκτοί κατευθείαν στον παράδεισο, χωρίς να υποστούν τη δοκιμασία της Ημέρας της Κρίσεως. Παράδοξο; Όχι. Και θα μπορούσαμε να επικαλεστούμε πολλά παρόμοια παραδείγματα. Το κόμμα που αντιπολιτεύεται το ιρανικό καθεστώς ονομάζεται «Μουτζαχεντίν του λαού». Η αντίπαλη παράταξη των Αφγανών Ταλιμπάν (σπουδαστών της σαρία) ονομάζεται επίσης «Μουτζαχεντίν». Το ίδιο και οι υπέρμαχοι της απόσχισης του Κασμίρ από την Ινδία ή του Νταγκεστάν, μικρής καυκασιανής δημοκρατίας που συνορεύει με την Τσετσενία, από τη Ρωσική Ομοσπονδία. Η αιγυπτιακή ομάδα που δολοφόνησε τον πρόεδρο Σαντάτ ονομαζόταν «αλ-Τζιχάντ». Η έννοια και η πράξη που δηλώνει ο όρος αυτός παραμένουν βαθιά ριζωμένες στον νου και στην καρδιά των μουσουλμάνων.
Κανένας από τους μεγάλους απελευθερωτικούς πολέμους που σημειώθηκαν την επαύριο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν στηρίχθηκε επίσημα στο τζιχάντ. Ούτε της Ινδονησίας, ούτε της Αιγύπτου, ούτε της Αλγερίας, ούτε, στην εποχή του, ο αγώνας για τη διαίρεση της Ινδίας και τη δημιουργία του Πακιστάν. Όμως, όλοι αυτοί οι λαοί διακήρυσσαν την ισλαμικότητά τους αλλά ως ιδρυτικό και θεμελιώδες στοιχείο της πλειοψηφούσας πίστης, του πολιτισμού και της ταυτότητάς τους. Για μεγάλη χρονική περίοδο οι έννοιες της επανάστασης (thawra) και του τζιχάντ έμοιαζαν αντίθετες, η πρώτη εθεωρείτο προοδευτική και η δεύτερη οπισθοδρομική. Το 1979, όμως, με την «ισλαμική» ιρανική επανάσταση, η έννοια της επανάστασης έγινε κτήμα μιας παραδοσιοκρατικής ιδεολογίας η οποία την ανήγαγε στην εποχή του Προφήτη (παραπέμποντας στη «μωαμεθανική» επανάσταση της Εγίρας) και τη συνδύασε με τα σοσιαλίζοντα στοιχεία της μουσουλμανικής αλληλεγγύης. Παράλληλα, μια από τις συνέπειές της, η σοβιετική επέμβαση στο Αφγανιστάν, νομιμοποιούσε την επίκληση του αμυντικού τζιχάντ από τις πολυάριθμες αντιστασιακές παρατάξεις, και την άνθηση, στο Πακιστάν, κορανικών σχολείων και στρατοπέδων εκπαίδευσης που κήρυτταν κατά λέξη ερμηνείες της «σαρία».
Ωστόσο η δόξα και η αποτελεσματικότητα που είχε γνωρίσει το τζιχάντ κατά τους αιώνες των ισλαμικών κατακτήσεων δεν είχαν λησμονηθεί και το 1928 ο Χασάν ελ Μπανά, ιδρυτής της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο, όρισε το τζιχάντ ως ενιαία αρχή της υποχρέωσης για ασκητική διαβίωση και για δράση. Το τζιχάντ είχε επίσης νομιμοποιήσει την εξάπλωση των μεγάλων αυτοκρατορικών δυναστειών του 14ου-17ου αιώνα, των Τιμουριδών Μογγόλων, των Σελτζουκιδών και κατόπιν των Οθωμανών Τούρκων, των Σαβαφιδών του Ιράν, των Μεγάλων Μογγόλων στην Ινδία.
Παλαιότερα, την περίοδο των Σταυροφοριών, τον 11ο-12ο αιώνα, το τζιχάντ είχε συναγείρει την ηθική ενέργεια των αντι-σταυροφοριών. Ακόμη παλαιότερα, είχε οδηγήσει στη γεωπολιτική και πολιτιστική εδραίωση, από την Ιβηρική Χερσόνησο μέχρι την Υπερωξιανή (Κεντρική Ασία), δύο μεγάλων χαλιφάτων: των Αβασιδών (8ος-9ος αι.) και των Ομεϋαδών (7ος-8ος αι. και 11ος αι. στην Ισπανία). Ασφαλώς, όπως και άλλες κοινωνίες, έτσι και οι μουσουλμανικές εξαντλήθηκαν από εσωτερικούς πολέμους, διασπάστηκαν σε τοπικές και κάποτε εφήμερες δυναστείες, σε θεολογικές τάσεις που αλληλοκατηγορούνταν ως σχισματικές ή ακόμη και αιρετικές, συγχέοντας συχνά τα θεολογικά επιχειρήματα με οικονομικούς ανταγωνισμούς και φυλετικές αντιζηλίες. Ωστόσο παρέμενε πάντοτε ζωντανό στη μνήμη το παράδειγμα των συντρόφων του Προφήτη, της σύντομης περιόδου (632-661) των πρώτων τεσσάρων χαλιφών, των μόνων που θεωρούνται νόμιμοι από το σύνολο των μουσουλμάνων, οι οποίοι είχαν αναλάβει ένοπλο αγώνα για να φέρουν στον κόσμο το μήνυμα της Αποκάλυψης. Όσο ζούσε ακόμη ο Μωάμεθ είχε υπογραμμιστεί ότι ο χαρακτήρας της πολεμικής δράσης ήταν υποδεέστερος απέναντι στην αξία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στη σχέση της με τη θεότητα.
Αυτό εμφανίζεται σε έναν μυστηριώδη λόγο που αποδίδεται στον Προφήτη. Κάποτε, όταν επέστρεψε από μια νικηφόρα εκστρατεία, άρχισε να κλαίει. Σε κάποιον που ρώτησε να μάθει τον λόγο, απάντησε: «Μόλις κάναμε έναν πόλεμο, αλλά αυτό είναι το "μικρό τζιχάντ", το πιο εύκολο. Τώρα όμως πρέπει να κάνουμε το "μεγάλο τζιχάντ" εναντίον του ίδιου του εαυτού μας. Πρόκειται για τον αγώνα για τη βελτίωσή μας, την προσωπική μας ανάταση, και αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο και αξιέπαινο».
Στην αρχή επικρατούν οι ανάγκες της επιβίωσης της κοινότητας? και αν αυτή η κοινότητα έχει περίσσευμα δυνάμεων, πρέπει να επεκταθεί πέραν των γεωγραφικών ορίων της και να εξασφαλίσει την βασιλεία του θεϊκού νόμου επάνω στη γη. Ο «λόγος» του τζιχάντ είναι λοιπόν απόλυτος: πρόκειται για την υπεράσπιση των δικαίων του Θεού έναντι των «φίλων του Σατανά». Η υπεράσπιση αυτή αποτελεί καθήκον δικαιοσύνης και διασφαλίζει την ανανέωση της αρχικής συνθήκης με την οποία ο Θεός όρισε τον Αδάμ ως αντιπρόσωπό του επί γης. Στο σύμφωνο αυτό, με προφανή και αμοιβαία τελεολογία, το δίκαιο του Θεού εμπεριέχει το καθήκον του «μουτζαχίντ», υποχρέωση που αφορά τόσο στα μέσα (σεβασμός των επιταγών του νόμου κατά τη διάρκεια της πράξης) όσο και στο αποτέλεσμα (η πράξη γίνεται με σκοπό να εδραιωθεί η θεϊκή τάξη). Με την έννοια αυτή, οι εκστρατείες του τζιχάντ έχουν συγκριθεί με μια ενεργοποιημένη προσευχή, με έναν έκτακτο και δρώντα μοναχισμό, με μιαν «αναχώρηση», όχι στην πνευματική ενατένιση αλλά στην πραγμάτωση. Έτσι οι πόλεμοι διακρίνονται ανάλογα με τη διαβάθμιση του ιερού τους χαρακτήρα: πρώτος είναι ο κατ’ εξοχήν ιερός πόλεμος, το «τζιχάντ στον δρόμο του Θεού» που στρέφεται ουσιαστικά εναντίον των εδαφών των απίστων. Ακολουθούν οι διάφοροι εσωτερικοί πόλεμοι τους οποίους επιβάλλει το κοινό συμφέρον -οι πόλεμοι εναντίον των αποστατών και κατόπιν εναντίον των σχισματικών που έχουν συγκροτήσει στρατιωτικές ομάδες- και είναι γνωστό το πνευματικό και συναισθηματικό ρήγμα που προκάλεσε στο Ισλάμ η διαίρεση ανάμεσα σε σουνίτες και σιίτες. Τέλος, οι εκστρατείες και τα μέτρα αστυνομικού χαρακτήρα εναντίον των απείθαρχων ταραξιών που εξεγείρονται εναντίον του Θεού και του Προφήτη του παραβιάζοντας την ισλαμική πολιτειακή τάξη.
Υποχρεωτική συμμετοχή
Το τζιχάντ είναι λοιπόν μια λέξη πλούσια σε έννοιες. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες όμως, ορισμένες προβλήθηκαν ιδιαίτερα. Εδώ και αιώνες, η μουσουλμανική κοινότητα αγωνίζεται εναντίον εσωτερικών και εξωτερικών εχθρών. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η νόμιμη άμυνά της απαιτεί την άσκηση αναγκαίας δύναμης ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια και να εδραιώνεται η πολιτική, οικονομική και κοινωνική τάξη που επιτάσσει το Κοράνι για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. «Δεν είναι δυνατόν να συμβιβαστούμε με τους εχθρούς του Θεού» και κάθε πιστός έχει καθήκον «να διατάσσει το καλό και να απαγορεύει το κακό» (Κοράνι). Η αυστηρή αυτή αντίληψη αποδίδεται συνήθως στους «ισλαμιστές», τους «φονταμενταλιστές»: τους «σκληρούς» της ιρανικής επανάστασης, τους «εν Θεώ σαλούς», τους «πολεμιστές του Αλλάχ», τους χεζμπολάχ, τους Αλγερινούς GIA, τους Αφγανούς Ταλιμπάν κ.ά. Στην πραγματικότητα, καταλήγουμε στη διαπίστωση ότι όλα αυτά τα κινήματα αγωνίζονται εναντίον των μη ισλαμικών ομολογιών ή των μη ισλαμιστικών καθεστώτων ή εναντίον χωρών όπως η Αλγερία, η Αίγυπτος και η Ινδονησία, οι κυβερνήσεις των οποίων κατηγορούνται ότι έχουν συμβιβαστεί με τους ξένους υλιστές. Από την οπτική γωνία αυτών των κινημάτων, είναι λογικό να υπάγεται ένας κατά πλειοψηφία μουσουλμανικός πληθυσμός σε μια εξουσία μουσουλμανική, λίγο ως πολύ ισλαμιστική. Επειδή όμως η μουσουλμανική κοινότητα, η «ούμμα» (από τη λέξη immum, μητέρα), ήταν μια έννοια δημογραφική (το σύνολο των πιστών) και όχι γεωπολιτική (που ορίζεται με σύνορα), οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας εκτιμούν ότι οι περιπτώσεις αυτές πληρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις του τζιχάντ. Ασφαλώς υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στη διεκδίκηση εθνικής ταυτότητας από τους Αλβανούς του Κοσσυφοπεδίου που καθοδηγούνται από τον UCK (Απελευθερωτικό Στρατό του Κοσσυφοπεδίου που διαπνέεται ακόμη από μαρξιστικές ιδέες), τον εθνικιστικό πόλεμο της Βοσνίας, τον αγώνα του Κασμίρ στους κόλπους της πολυεθνικής Ινδίας ή τον αγώνα του Μουαμάρ Καντάφι που καλεί σε μια μουσουλμανική συνομοσπονδία του Σαχέλ. Επιπλέον, δεν επιδιώκουν όλα αυτά τα κινήματα την κατά λέξη εφαρμογή της σαρία...
Προληπτική επίθεση
Δύο αντιφάσεις παραμένουν έντονες. Η πρώτη σχετίζεται με την τρομοκρατία η οποία καταδικάζεται από τις κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν αποσταθεροποιητικά κινήματα τα οποία ισχυρίζονται ότι δεν έχουν πλέον άλλα μέσα για να διακηρύξουν τις νόμιμες διεκδικήσεις τους. Η άλλη αντίφαση συνδέεται με την «ισλαμική βόμβα», σύμφωνα με την έκφραση του Πακιστανού πρωθυπουργού Αλή Μπούτο (που δολοφονήθηκε από τον διάδοχό του στρατηγό Ζία). Στη μεγάλη πλειοψηφία της, η κοινή γνώμη στις μουσουλμανικές χώρες την απαιτεί. Οι Αμερικανοί και οι Ισραηλινοί τη φοβούνται στο έπακρο. Σε γενικές γραμμές, το μουσουλμανικό δόγμα την αποδέχεται ως προς το αποτρεπτικό της σκέλος. Για να αντισταθμίσουν την απώλεια του κύρους των αραβικών επαναστατικών κινημάτων στα μάτια της παγκόσμιας κοινής γνώμης, ορισμένοι διανοούμενοι υπογραμμίζουν μιαν άλλη αντίληψη για το τζιχάντ: την ιεραποστολική του πλευρά η οποία αποβλέπει, αν όχι στον προσηλυτισμό, τουλάχιστον στην αλληλοκατανόηση.
Σε ισλαμο-χριστιανικούς διαλόγους, σε συναντήσεις, σε πολλές εκδόσεις, σε ορισμένες πανεπιστημιακές εργασίες, υπερτονίζεται η διαστρεβλωμένη εικόνα των Δυτικών ως προς το ανεξίθρησκο του Ισλάμ. Το Κοράνι επικαλείται ένθερμα την προσπάθεια πειθούς, την ιεραποστολή. Το τζιχάντ αυτό συχνά προσπαθεί να ενσωματώσει στο ισλάμ διατυπώσεις δυτικών αξιών -όπως την αρχή του χριστιανικού ανθρωπισμού, της φιλοσοφίας του Διαφωτισμού καθώς και τα δικαιώματα του ανθρώπου, την ελευθερία, την ισότητα, την αδελφοσύνη- με βάση τη θέση ότι οι αξίες αυτές προϋπήρχαν στο ισλάμ. Με άλλα λόγια, ο βιασμός των συνειδήσεων αντιτίθεται στη θεία βούληση: «Λοιπόν, αν το ήθελε ο Κύριός σου, όλοι όσοι βρίσκονται στη γη θα ήταν όλοι πιστοί. Νομίζεις πως είναι δικό σου καθήκον να υποχρεώσεις τους ανθρώπους να πιστέψουν;» Αν λάβουμε υπόψη μας την έκταση των μουσουλμανικών κατακτήσεων, δύσκολα θα λέγαμε ότι το τζιχάντ ήταν πάντοτε μόνον αμυντικό. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι πολλοί πόλεμοι και πολλές εξεγέρσεις δεν πληρούσαν πάντα τις πνευματικές και νόμιμες προϋποθέσεις του τζιχάντ. Από εδώ πηγάζει η ιστορική και σημασιολογική πολλαπλότητα της έννοιας η οποία ποικίλλει και εγκολπώνεται την ένθερμη επιθυμία για πνευματική ανύψωση, για ομολογία της πίστης μέσω της υποταγής στις εντολές του Θεού, στο κάλεσμά του για υποταγή και έρωτα: αυτό είναι το «μεγάλο τζιχάντ». Η κραυγή «Allah Akbar!» (Ο Θεός είναι ο μέγιστος! Θεός μοναδικός, ο μόνος μέγας!) που ακούγεται από τη φωνή του μουεζίνη, όταν καλεί σε προσευχή από τον μιναρέ, είναι η κραυγή των επιτιθέμενων μουσουλμανικών στρατευμάτων. Έτσι πραγματοποιείται η συμβίωση ανάμεσα στη λατρεία που απευθύνεται κατακόρυφα προς τον Θεό, την προσευχή που πραγματώνει το «μεγάλο τζιχάντ», το τζιχάντ της αυτοκάθαρσης, και στο «μικρό τζιχάντ», τον αγώνα με τους αρνητές του Ισλάμ που διεξάγεται οριζόντια, στην έκταση της γης. Σε προσωπικό επίπεδο όμως, το μικρό τζιχάντ αποτελεί έργο ευλάβειας, συντελεί στη βελτίωση του ίδιου του πιστού και έτσι αποτελεί γι’ αυτόν, μέρος του «μεγάλου τζιχάντ».
- ΓΚΡΙΓΚΟΡΙ ΡΑΣΠΟΥΤΙΝ - Ο ΣΑΤΑΝΙΚΟΣ ΡΑΣΟΦΟΡΟΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΩΔΗΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ
Πηγή: istoria.gr
